ارتقاء فرهنگ مالیاتی از طریق رویکرد سیستمی

مالیات ابزار نیرومندی است که با کاربرد صحیح آن می توان تحولات اساسی در شئون مختلف زندگی اقتصادی و اجتماعی بوجود آورد، در واقع می توان گفت پیشرفت اقتصادی کشورها وابستگی زیادی به برنامه های مالیاتی آنها دارد. زیرا درآمدهای مالیاتی مطمئن ترین و سالم ترین نوع درآمد برای دولت ها به حساب می آید. به دیگر سخن وصول مالیات از طرف دولت و پرداخت آن از سوی مردم یک همیاری و همکاری متقابل و مشترک را بوجود آورده که در تامین هزینه های عمومی و نیازهای اجتماعی بسیار تاثیرگذار است. همچنین عدم کارائی سیستم پول آفرینی و استقراض و بی ثباتی   در درآمدهای خالصه و ناکافی بودن این گونه درآمدها و نیز افزایش روزافزون هزینه های دولتی و در کنار آن کاهش ذخائر و منابع، باعث توجه بیش از پیش دولتها به درآمد ناشی از مالیات را فراهم آورده است. علاوه بر آن مالیات می تواند اثرات زیادی بر ثبات اقتصادی، تخصیص منابع و توزیع درآمد داشته باشد. در حال حاضر در اکثر کشورهای جهان درآمدهای مالیاتی مهمترین منبع تامین مالی محسوب گشته، بطوریکه در بسیاری از کشورها سهم عمده درآمدهای دولت از محل درآمدهای مالیاتی تامین می گردد. در حالی که در کشور ما بدلیل اتکای بیش از حد به درآمدهای نفتی، درآمدهای مالیاتی همواره مبلغ ناچیزی را به خود اختصاص داده است. بررسیها و مطالعات صورت گرفته نشان می دهد که مهمترین چالش پیش روی نظام مالیاتی کشور، مسئله فرهنگ مالیاتی است. دستگاه مالیاتی کشور باید برای فرهنگسازی و نهادینه کردن ارزشها و باورهای مناسب مالیاتی برنامه ریزی کند. شهروندان کشورهای پیشرفته بدلیل اعتقادی که به نقش مالیات در تامین رفاه عمومی و ارتقاء شاخص های اقتصادی کشورهای خود پیدا کرده اند، پرداخت مالیات به دولت را یکی از مهمترین وظایف ملی خویش می دانند معمولاً برای برنامه ریزی و اصلاح هر موضوع و پدیده ای ابتدا باید موقعیت و شرایط آن مورد شناسایی قرار گرفته و سپس تجزیه و تحلیل بر روی آن انجام گیرد. امروزه مالیات در کشور ما و حتی در دنیا به دلیل نقش چشمگیر آن در تامین هزینه های دولت و مهمتر از همه کمک به عدم اتلاف انرژی هائی مانند نفت و گاز، مورد توجه فراوان قرار گرفته است. بنابراین باید دولت در زمینه افزایش درآمد خود از طریق اخذ مالیات سرمایه گذاری کند. بدین صورت که هم مودیان را به عنوان افرادی که مالیات خود را پرداخت می کنند توجیه کند و هم اینکه راههای وصول مالیات را منطقی و تسهیل کند. توجیه مودیان و اینکه با رضایت مالیات را پرداخت نمایند مساله ای است که کاملاً به موضوع فرهنگ سازی مربوط می شود. فرهنگ سازی مقوله ای است که عمدتاً از طریق رسانه های جمعی صورت می گیرد. به منظور برنامه ریزی در این زمینه ابتدا باید درک درستی از شرایط داشت تا بتوان موقعیت کنونی را بخوبی تشریح نمود. برای مثال اگر بخواهیم فرهنگ سازی و برنامه ریزی درست در امر مالیات انجام دهیم باید بدانیم ذهنیت افراد جامعه نسبت به مالیات در چه مرحله ای است به دیگر سخن انگاره های منفی یا مثبت نسبت به پرداخت مالیات در جامعه چگونه است؟ منظور از انگاره های ذهنی، پنداشتهای قالبی کوتاه و همگون از گروهها، جوامع، پدیده های اجتماعی و ... می باشند که بر اساس برخی پیش ذهنیتهای قبلی ساخته شده اند. در واقع اگر شخص در فرهنگی رشد نماید که فضای فرهنگی آن نگاهی مثبت نسبت به مالیات نداشته و مفهوم مالیات به گونه ای در آن فضا طرح گردد که تاثیری مثبت در بین مردم و ذهنیت آنها نداشته باشد این شخص با فرهنگ بی اعتمادی رشد پیدا نموده و فرار از مالیات برای او به عنوان یک ارزش تلقی می گردد. ناگفته نماند که در همین مرحله، مشکل خود را نشان داده و ما در واقع با افرادی مواجه هستیم که مالیات در فرهنگشان از جایگاه بالایی برخوردار نیست. در مقوله فرهنگ مالیاتی دقیقاً مشکل در همین جا است. بدین معنی که کمبود فرهنگ مالیاتی ، خود معلول علت یا بهتر بگوییم معلول سوال دیگری بوده که در واقع علت تمام مشکلات مالیاتی است و اگر نتوانیم به این سوال پاسخ دهیم شاید فقط بتوان با روشها و راهکارهای فعلی کمی از بار هزینه ای ناشی از عدم وصول مالیات و نیز هزینه های پنهان آن کاست اما یقیناً مشکل کماکان پا برجا خواهد بود

منبع: سازمان امور مالیاتی